Obowiązki Pracodawcy w dobie stanu epidemii SARS-CoV-2

Powyższe oznacza, że pracodawca odpowiada za stworzenie w miejscu pracy takich warunków, które są wolne od zagrożenia dla spokoju i pewności zdrowia i życia pracowników, między innymi poprzez usunięcie czy ograniczenie czynników szkodliwych. Można powiedzieć, że reżim tej odpowiedzialności jest bardzo surowy.

Uwaga!

Nie ma możliwości przeniesienia tej odpowiedzialności pracodawcy, na przykład w drodze umowy czy polecenia służbowego, na inny podmiot.

Co więcej, zanim pracodawca będzie mógł egzekwować od pracowników wypełnienie obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, o których stanowi art. 211 k.p., w pierwszej kolejności sam jest zobligowany zapewnić im bezpieczne środowisko pracy oraz bezpieczeństwo dla każdego z nich indywidualnie.

Odpowiedzialność pracodawcy za zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy jest:

• uprzednia – pracodawca chcący egzekwować wykonanie obowiązków z zakresu BHP przez pracowników musi sam, w pierwszej kolejności, wypełnić wszystkie własne obowiązki w tym zakresie,
• bezwarunkowa – pracodawca odpowiada za stan BHP bez względu na sposób wykonywania pracy przez pracownika,
• niepodzielna – za stan bezpieczeństwa i higieny pracy odpowiada pracodawca, nie podmioty trzecie,
• bezwzględna – nie można ukształtować (np.: w umowie o pracę, w regulaminie pracy) innych zasad odpowiedzialności za BHP niż wynika to z powszechnie obowiązujących przepisów – np.: nie można zawrzeć w regulaminie pracy postanowienia, że wyłączną odpowiedzialność za zakażenie wirusem ponoszą pracownicy, którzy nie zastosowali się do zaleceń służb sanitarnych.W przypadku nowej sytuacji, jaką jest epidemia na pracodawcy spoczywa obowiązek w zasadzie samodzielnego określenia, jakie działania należy podjąć, by wypełnić zobowiązania określone w art. 207 Kodeksu pracy. Na tym tle widać wyraźnie, że nie ma jednego, zamkniętego katalogu takich działań. Jak słusznie zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny w Katowicach, w wyroku z 30 grudnia 2014 r., w sprawie III APa 11/14:Cytat „Obowiązków pracodawcy w zakresie zapewnienia pracownikom bezpiecznych warunków pracy nie można traktować statycznie, ponieważ treść tych obowiązków ulega zmianom w miarę postępu nauki i techniki”.Forma należytej dbałości o życie i zdrowie człowieka może wynikać ze zdrowego rozsądku, który podpowiada niezbędne czynności zapobiegające możliwości powstania stanu zagrożenia. W tym miejscu podkreślenia wymaga, że jeśli chodzi o zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, działania pracodawcy mają charakter starannego działania, a nie rezultatu.
  

  Minimalne działania zapobiegające zakażeniu koronawirusem wynikające z przepisów

  Rozporządzenie Rady Ministrów z 9 października 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii w minimalnym zakresie konkretyzuje obowiązki pracodawcy, w tym szczególnym czasie, jakim jest epidemia.

  Po pierwsze, należy wszystkim zatrudnionym (a więc i pracownikom, i zleceniobiorcom, i praktykantom) zapewnić:

  • rękawiczki jednorazowe lub
  • środki do dezynfekcji rąk.

  Ważne

  Zarówno rękawiczki, jak i środki do dezynfekcji rąk powinny być w takiej ilości, aby pracownicy mogli swobodnie z nich korzystać.

  Przykład
  Na czas epidemii pracowników podzielono na dwie grupy, które na zmianę pracują w trybie zdalnym i w biurze. Dzięki temu co drugie biurko w tzw. open space jest wolne i odległość między zajętymi stanowiskami pracy wynosi co najmniej 1,5 m.
  Ze względu na specyfikę taśmy produkcyjnej pracodawca nie ma możliwości zapewnienia 1,5 m odstępu między pracownikami. Rozdzielił ich stanowiska płytami pleksi i wyposażył pracowników w maseczki z filtrem.

  Chociaż nie wynika to bezpośrednio z treści rozporządzenia, panuje zgoda co do tego, że w przypadku pracowników wykonujących bezpośrednią obsługę interesantów lub klientów, zobowiązanych do zakrywania ust i nosa w czasie jej wykonywania, za zapewnienie masek czy przyłbic odpowiada pracodawca. W grupie tych pracowników będą nie tylko pracownicy sklepów, czy urzędów, ale też na przykład ochroniarze, recepcjonistki, sekretarki, pracownicy magazynów, przedstawiciele handlowi.

  5 kroków do zminimalizowania ryzyka zakażenia koronawirusem
  

  Wspomniane wyżej obowiązki określone w rozporządzeniu mają charakter bezwzględny i powszechny, co znaczy, że musi je spełnić każdy pracodawca, niezależnie od rodzaju, czy zakresu swojej działalności. W drugim ruchu każdy podmiot zatrudniający pracowników musi określić katalog działań, które w jego konkretnym przypadku przyczynią się do minimalizowania ryzyka zakażenia.

  1. Po pierwsze, warto powołać zespół odpowiedzialny za określenie i wdrożenie środków ochrony. Po opracowaniu i przekazaniu pracownikom wszystkich procedur, można wytypować na przykład kilka osób odpowiedzialnych za bieżące raportowanie do zarządu stanu realizacji ustalonych reguł zachowania w czasie epidemii. W skład zespołu powinni wejść przede wszystkim:

  • specjalista ds. BHP,
  • pracownik działu kadr,
  • a także ci pracownicy, którzy będą odpowiadać za wdrożenie zasad w poszczególnych działach.

  Zadaniem zespołu w pierwszej kolejności jest ocenienie źródeł ryzyka zarażenia w zakładzie, a więc na przykład wytypowanie miejsc, w których gromadzą się pracownicy (bramki wejściowe, szatnia, stołówka, palarnia) i miejsc, w których mogą przebywać osoby z zewnątrz.

  2. Po zdefiniowaniu okoliczności, w których ryzyko zarażenia wzrasta, pracodawca powinien zastanowić się, co może zrobić, żeby to ryzyko zminimalizować lub ograniczyć. Chodzi tu o konkretne działania organizacyjne lub rozwiązania techniczne, które zmniejszą zagrożenie (patrz: Przykładowa lista działań organizacyjnych). Pomocne mogą być publikowane na stronie www Ministerstwa Pracy, Rozwoju i Technologii wytyczne dla branż albo zalecenia WHO (dokument „Getting your workplace ready for COVID-19 z 27 lutego 2020 r.).

  3. Podejmowane działania nie mogą ograniczać się tylko do prewencji. Przy obecnej skali epidemii pracodawca musi liczyć się z tym, że prędzej czy później wśród jego pracowników zostanie potwierdzony przypadek koronawirusa. W takiej sytuacji powinny zadziałać wcześniej przygotowane procedury związane z ustaleniem listy pracowników, z którymi miał kontakt zakażony pracownik, dezynfekcji jego miejsca pracy i pomieszczeń socjalnych, z których korzystał, zapewnienia zastępstwa i zapewnienia ciągłości realizacji zadań komórki, w której pracował, czy poinformowania pracowników o zagrożeniu.

  4. Pracodawca musi też zdecydować, czy opracowane przez niego oceny ryzyka na poszczególnych stanowiskach wymagają aktualizacji w związku z pojawieniem się nowego czynnika szkodliwego.

  5. Wreszcie, żadne procedury nie zadziałają prawidłowo, jeśli pracownicy nie będą ich znać. Zawiadomienie pracowników, że nowe reguły postępowania są dostępne na przykład w intranecie może nie wystarczyć. Warto zastanowić się nad przykład nad zdalnym szkoleniem, rozwieszeniem na terenie zakładu infografik czy przeprowadzeniu rozmów z pracownikami, podczas których przełożeni upewnią się, czy każdy rozumie zakres swojej odpowiedzialności.

  Przykładowa lista działań organizacyjnych przeciwdziałających COVID-19

  1. Zorganizuj pracę zdalną na tych stanowiskach pracy, na których jest to możliwe – zasady wykonywania pracy zdalnej możesz ustalić w regulaminie pracy zdalnej.
  2. Ogranicz liczbę pracowników w pomieszczeniach socjalnych – zlikwiduj część stolików w stołówce, ustal zasady korzystania z przerwy na lunch z podziałem na grupy.
  3. Dezynfekuj części wspólne – toalety, poręcze, klamki, stołówki, palarnie.
  4. Wprowadź pracę zmianową, jeśli to możliwe, by ograniczyć liczbę pracowników na miejscu, w jednym czasie. Poszczególne grupy pracowników powinny pracować w stałym składzie.
  5. Przygotuj pomieszczenie, które będzie można wykorzystać jako izolatkę w razie, gdyby objawy ujawniły się u pracownika w czasie pracy.
  6. Spotkania w firmie zastąp spotkaniami zdalnymi.
  7. Ogranicz podróże służbowe pracowników do tych, których wykonanie jest konieczne.
  8. Ustal, kto jest odpowiedzialny za kontakt z służbami sanitarnymi w razie stwierdzenia przypadku koronawirusa w Twojej firmie.
  9. Ustal plan zastępstw na wypadek nagłej nieobecności pracowników szczebla kierowniczego.

  Odszkodowawcza odpowiedzialność pracodawcy za niedopełnienie obowiązków – co to oznacza
  

  W przypadku, gdy pracodawca nie zapewnia pracownikom faktycznego bezpieczeństwa, nie dopełnia swoich obowiązków z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, może liczyć się z odpowiedzialnością odszkodowawczą.

  Ważne

  Pracownik, który doznał rozstroju zdrowia (zakaził się wirusem) będzie mógł dochodzić odszkodowania (za poniesioną szkodę majątkową) lub zadośćuczynienia (za doznaną krzywdę – na przykład stres związany z chorobą, uszczerbek na zdrowiu).

  Oczywiście, pracownik będzie musiał wykazać związek między swoją szkodą a niedopełnieniem obowiązków przez pracodawcę. W przypadku zakażenia koronawirusem może być trudno pracownikowi udowodnić, że do zakażenia doszło w zakładzie pracy. Można jednak przyjąć, że podobnie jak w sprawach dotyczących zakażeń szpitalnych, dla sądu wystarczające będzie uprawdopodobnienie, że do zakażenia doszło w pracy (na przykład zachorował cały zespół pracowników, a pracownik wykaże, że ograniczył swoją aktywność życiową, nie stwarzając innych sytuacji, w których mogło dojść do zakażenia).

  Warto wspomnieć, że niektórzy postulują możliwość uznania zakażenia za wypadek przy pracy. Gdyby uznać, że taka klasyfikacja jest możliwa, to odpowiedzialność pracodawcy miałaby charakter uzupełniający, a w pierwszej kolejności roszczenia pracownika byłyby pokryte z ubezpieczenia społecznego. Jest jednak poważna wątpliwość, czy zakażenie wirusem SARS-Cov-2 można uznać za „uraz” w rozumieniu przepisów o wypadkach przy pracy, w sytuacji, gdy mówimy o schorzeniu i dyskusyjny może być jego „nagły” charakter.

  Kara za nieprzestrzeganie przepisów i zasad bhp

  Sam fakt wystąpienia przypadku COVID-19 w zakładzie pracy nie przesądza oczywiście o odpowiedzialności karnej osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i higienę pracy. Art. 283 Kodeksu pracy przewiduje odpowiedzialność osoby odpowiadającej za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierującej pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, która nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Wykroczenie to (zagrożone grzywną od 1000 do 30 000 zł) polega na nieprzestrzeganiu zarówno przepisów, jak i zasad bhp przez sprawcę.

  Uwaga!

  Zatem brak konkretnych przepisów, określających konkretne obowiązki pracodawcy, nie zwalnia go od odpowiedzialności za podjęcie działań, które mogą chronić pracownika przed zagrożeniem.

  Wina osoby odpowiedzialnej za stan BHP może polegać na przykład na nie podjęciu działań, których zastosowanie mogło wynikać m.in. z doświadczenia życiowego, czy zaleceń właściwych organów. Stosując jednak zalecenia organów (np.: służb sanitarnych) należy pamiętać, że ich zastosowanie nie zwalnia automatycznie z odpowiedzialności. W każdym wypadku, działania podejmowane przez pracodawcę muszą być adekwatne do konkretnych okoliczności, w jakich działa pracodawca.

  Mając powyższe na uwadze, zapraszam na szkolenie z zakresu prewencji przed zakażeniem SARS-CoV-2

  na stronie ; https://www.platformabhp.eu

  źródło; Karolina Kołakowska, adwokat “Portal BHP”