Wszyscy obywatele Ukrainy przebywający legalnie bez względu na datę wjazdu do Polski, którzy nie złożyli wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, otrzymują prawo do pracy bez obowiązku uzyskiwania zezwolenia na pracę. Przepis odwołuje się zatem nie tylko do obywateli Ukrainy , ale także do wszystkich osób będących obywatelami Ukrainy przebywającymi legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W praktyce będą to osoby, które przebywają w Polsce legalnie na podstawie polskiej wizy lub polskiej karty pobytu, na podstawie ważnej wizy lub ważnej karty pobytu wydanych przez inny kraj strefy Schengen lub na podstawie ruchu bezwizowego albo 15-dniowej zgody Komendanta Straży Granicznej na wjazd.
W szczególności, nie ma znaczenia długość planowanego w Polsce pobytu, czy obywatel Ukrainy przybył do Polski przed, czy po 24 lutego 2022 r., ani czy jego wjazd ma jakikolwiek związek z wojną w Ukrainie.
Należy uznać, że przesłankę „legalnego przebywania w Polsce” spełniają również osoby, które przebywają w Polsce po wygaśnięciu swoich pierwotnych tytułów pobytowych na podstawie przepisów uprawniających ich do kontynuowania pobytu w Polsce, np. tzw. „fikcji covidovej” mimo braku ważnego dokumentu pobytowego w związku z tym, że ich pobyt w tym czasie „uznaje się za legalny” lub „uważa się za legalny”.
Aby skorzystać z tego rozwiązania, podmiot powierzający wykonywanie pracy obywatelowi Ukrainy jest obowiązany w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiadomić za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – praca.gov.pl powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi Ukrainy o powierzeniu mu pracy. Niewypełnienie tych warunków oznacza brak możliwości wykonywania pracy bez zezwolenia na pracę. Korzystanie z omawianego prawa do pracy nie jest uzależnione od dopełnienia jakichkolwiek innych formalności, w tym uzyskania numeru PESEL, zarówno w nowej procedurze na podstawie przepisów u.p.o.u., jak i obowiązujących przepisów ogólnych.
Przepisy u.p.o.u. nie precyzują, czy zmiana warunków zatrudnienia wskazanych w powiadomieniu (np. zmiana stanowiska lub miejsca wykonywanej pracy) wymaga od pracodawcy złożenia ponownego zawiadomienia. Wydaje się, że powiadomienie dotyczy wyłącznie konkretnego stanowiska i konkretnej pracy wykonywanej w danym miejscu. Dlatego w przypadku każdej zmiany, powiadomienie należy ponowić.
Ze względu na sposób sformułowania przepisów należy wnioskować, że obywatele innych krajów będących małżonkami obywateli Ukrainy, do których przepisy u.p.o.u. stosuje się odpowiednio i wjechali z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi, tzn. 24.02.2022 r. lub po tej dacie, również otrzymują swobodny dostęp do rynku pracy w Polsce, pod warunkiem, że nie złożyli wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej.
Pewne kontrowersje może budzić sposób sformułowania przepisu, który nie wyjaśnia czym jest „praca” . W tym miejscu należy posiłkowo stosować przepisy ustawy u.p.z.i.r. i użyty termin intepretować szeroko. Pracą będzie zatem podjęcie jakiejkolwiek działalności zarobkowej bez względu na formę zawartej umowy, jak również wszelka inna forma działalności, która wymaga zezwolenia na pracę. Wykładnia przepisów prowadzi do wniosku, że obywatel Ukrainy oddelegowany do pracy w Polsce, który potrzebował zezwalania na pracę typ C, obecnie nie wymaga zezwolenia. Wyzwaniem może okazać się praktyczne skorzystanie z tego zwolnienia, bowiem formularz dostępny na stronie praca.gov.pl wymaga wskazania numeru NIP oraz REGON. Zagraniczny pracodawca oddelegowujący pracownika do Polski zwykle nie ma potrzeby ubiegania się w Polsce o numer NIP czy REGON. Być może intencją ustawodawcy było wyłącznie umożliwienie swobodnego dostępu do rynku pracy osobom zatrudnionym w oparciu o umowę o pracę lub umowę zlecenia (zezwolenia na pracę typ A), nie mniej zamysł ten nie znajduje odzwierciedlenia w przepisach.
Oznacza to również, że obywatel Ukrainy, który przebywał dotąd w Polsce legalnie, nie potrzebuje już zezwolenia na pracę typ B w przypadku pełnienia funkcji członka zarządu czy prokurenta. Polska spółka, w której zarządzie znajdzie się obywatel Ukrainy z łatwością dokona niezbędnego zgłoszenia.
Niezależnie od opisanych powyżej kwestii imigracyjnych, zatrudnienie obywateli Ukrainy nie różni się od zatrudnienia obywateli polskich. W szczególności, w przypadku zawarcia umowy o pracę, pracodawca powinien dopełnić wszelkich innych formalności, takich jak zgłoszenie takiej osoby do ubezpieczenia społecznego, szkolenie BHP oraz badanie wstępne medycyny pracy.
Obywatelstwo nie może być okolicznością, według której różnicujemy wynagrodzenie takich pracowników. Z tego powodu obywatele Ukrainy powinni otrzymywać takie samo wynagrodzenie jak obywatele polscy, oczywiście biorąc pod uwagę rodzaj wykonywanej pracy, umiejętności oraz doświadczenie zawodowe.
