Dnia 31.05.2022 r. weszły w życie trzy rozporządzenia określające działania związane z ospą małpią. Są to:
1) rozporządzenie Ministra Zdrowia z 27.05.2022 r. w sprawie ospy małpiej oraz zakażeń wirusem ospy małpiej,
2) rozporządzenie Ministra Zdrowia z 27.05.2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zgłaszania podejrzeń i rozpoznań zakażeń, chorób zakaźnych oraz zgonów z ich powodu,
3) rozporządzenie Ministra Zdrowia z 27.05.2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie chorób zakaźnych powodujących powstanie obowiązku hospitalizacji.
Przywołane akty prawne dotyczą m.in. obowiązku zgłaszania przypadków podejrzenia/rozpoznania ospy małpiej lub zgonu z jej powodu do właściwego miejscowo państwowego inspektora sanitarnego. Wskazują również, kiedy można nałożyć kwarantannę na osobę z kontaktu lub podejrzaną o zachorowanie oraz na jakich zasadach osoby, u których rozpoznano chorobę, będą podlegać hospitalizacji.
W myśl art. 3 ust. 2 ustawy z 5.12.2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi , minister właściwy do spraw zdrowia może ogłosić, w drodze rozporządzenia, zakażenie lub chorobę zakaźną oraz, o ile jest znany, wywołujący je biologiczny czynnik chorobotwórczy, a jeżeli to konieczne, szczególny sposób postępowania świadczeniodawców i osób narażonych na zakażenie lub zachorowanie przez czas określony w rozporządzeniu.
Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie ospy małpiej oraz zakażeń wirusem ospy małpiej małpia ospa oraz zakażenia wirusem ospy małpiej zostały objęte przepisami o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Oznacza to, że postępowanie z osobami chorymi na ospę małpią oraz w przypadkach podejrzenia zachorowania na tę chorobę powinno odbywać się zgodnie z przepisami ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
W uzasadnieniu do rozporządzenia w sprawie ospy małpiej oraz zakażeń wirusem ospy małpiej (https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//516/12360205/12883173/dokument557746.docx) podkreślono, że ospa małpia jest chorobą zakaźną wywoływaną przez wirus ospy małpiej. Ze względu na fakt, że ospa małpia nigdy nie występowała na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, przedmiotowa choroba zakaźna nie została wymieniona w wykazie chorób zakaźnych i zakażeń, o którym mowa w art. 3 ust. 1 u.z.z.z.
We wcześniejszych latach zachorowania i ogniska zachorowań na ospę małpią ograniczały się do krajów Afryki, natomiast zawleczenia do Europy miały postać pojedynczych przypadków i nie stawały się zaczątkiem ognisk. Aktualnie zachorowania wieloosobowe (ogniskowe) wystąpiły już w kilkunastu krajach Europy oraz w USA i Kanadzie.
Jak wskazuje rozporządzenie z 27.05.2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zgłaszania podejrzeń i rozpoznań zakażeń, chorób zakaźnych oraz zgonów z ich powodu w § 1, w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z 10.12.2019 r. w sprawie zgłaszania podejrzeń i rozpoznań zakażeń, chorób zakaźnych oraz zgonów z ich powodu , w części I „Zakażenia i choroby zakaźne, w przypadku których podejrzenia lub rozpoznania zakażenia, choroby zakaźnej lub zgonu z ich powodu dokonuje się zgłoszenia każdorazowo telefonicznie oraz potwierdza w postaci papierowej lub elektronicznej” dodaje ospę małpią, a co za tym idzie – wprowadza obowiązek zgłaszania przez lekarza lub felczera przypadków podejrzenia lub rozpoznania ospy małpiej lub zgonu z jej powodu do właściwego miejscowo państwowego inspektora sanitarnego. Zgodnie bowiem z treścią art. 27 ust. 1 u.z.z.z. lekarz lub felczer, który podejrzewa lub rozpoznaje zakażenie, chorobę zakaźną lub zgon z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej, jest obowiązany do zgłoszenia tego faktu właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu określonemu na podstawie art. 27 ust. 9 pkt 2 u.z.z.z.
Zgłoszenia należy dokonać niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin od chwili powzięcia podejrzenia lub rozpoznania zakażenia, choroby zakaźnej lub zgonu z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej, chyba że ze względu na rodzaj zakażenia lub choroby zakaźnej właściwy państwowy inspektor sanitarny postanowi inaczej. Do zapewnienia warunków organizacyjnych i technicznych niezbędnych do realizacji ww. obowiązku zobowiązani są kierownicy podmiotów wykonujących działalność leczniczą.
Zgłoszenie zawiera następujące dane osoby, u której podejrzano lub rozpoznano zakażenie, chorobę zakaźną lub stwierdzono zgon z tego powodu:
– imię i nazwisko;
– datę urodzenia;
– numer PESEL, a w przypadku gdy osobie nie nadano tego numeru – serię i numer paszportu albo numer identyfikacyjny innego dokumentu, na podstawie którego jest możliwe ustalenie danych osobowych;
– obywatelstwo;
– płeć;
– adres miejsca zamieszkania;
– rozpoznanie kliniczne zakażenia lub choroby zakaźnej, charakterystykę podstawowych objawów klinicznych, okoliczności wystąpienia zakażenia, zachorowania lub zgonu z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej, ze szczególnym uwzględnieniem czynników ryzyka, charakterystyki biologicznego czynnika zakaźnego, oraz inne informacje niezbędne do sprawowania nadzoru epidemiologicznego, zgodnie z zasadami współczesnej wiedzy medycznej.
Wspomniane zgłoszenia są przekazywane państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania osoby, u której powzięto podejrzenie lub rozpoznano zakażenie, zachorowanie na chorobę zakaźną lub zgon z ich powodu, a w przypadku osoby bezdomnej lub osoby o niemożliwym do ustalenia miejscu zamieszkania państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu właściwemu ze względu na miejsce powzięcia podejrzenia lub rozpoznania zakażenia, choroby zakaźnej lub zgonu z ich powodu.
Zgłoszenie w postaci elektronicznej może być także przesłane za pomocą środków komunikacji elektronicznej w postaci zaszyfrowanej, jeżeli pozwalają na to możliwości techniczne nadawcy i odbiorcy. Zaś zgłoszenia w postaci papierowej są przekazywane przesyłką poleconą lub bezpośrednio za pokwitowaniem, w kopercie opatrzonej wyraźnym adresem zwrotnym nadawcy i oznaczeniem „ZLK”. Takie zgłoszenia są przekazywane państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu właściwemu ze względu na miejsce powzięcia podejrzenia lub rozpoznania zakażenia, choroby zakaźnej lub zgonu z ich powodu.
W przypadku podejrzenia lub rozpoznania zakażenia lub choroby zakaźnej wskazanej w części I załącznika nr 1 do r.z.p.r.z. (w tym ospy małpiej) zgłoszenie jest dokonywane telefonicznie państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu właściwemu ze względu na miejsce powzięcia podejrzenia lub rozpoznania zakażenia, zachorowania na chorobę zakaźną lub zgonu z ich powodu, na numer telefonu alarmowego opublikowany na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej właściwej stacji sanitarno-epidemiologicznej (§ 6 ust. 1 r.z.p.r.z.).
Zgłoszenie telefoniczne, o którym mowa powyżej:
– obejmuje dane, o których mowa w art. 27 ust. 4 u.z.z.z., w zakresie koniecznym do podjęcia działań zapobiegawczych lub przeciwepidemicznych przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej;
– jest potwierdzane, nie później niż w ciągu 24 godzin od jego dokonania, zgłoszeniem w postaci elektronicznej albo papierowej, o których mowa w § 4 r.z.p.r.z.
Zgłoszenie dotyczące podejrzenia lub rozpoznania zakażenia, choroby zakaźnej lub zgonu z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej, które stwierdzono na obszarze przejścia granicznego, jest przekazywane odpowiednio państwowemu granicznemu inspektorowi sanitarnemu albo państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu właściwemu dla tego przejścia.
Należy też pamiętać, że w myśl postanowień art. 26 ust. 1 u.z.z.z. lekarz, felczer, pielęgniarka lub położna, którzy podejrzewają lub rozpoznają zakażenie lub chorobę zakaźną, są obowiązani pouczyć zakażonego lub chorego na chorobę zakaźną lub osobę sprawującą prawną pieczę nad zakażoną lub chorą na chorobę zakaźną osobą małoletnią lub bezradną albo jej opiekuna faktycznego w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z 6.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta o:
1) środkach służących zapobieganiu przeniesienia zakażenia na inne osoby;
2) obowiązkach, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3 i 4 lit. a oraz art. 6 ust. 1 pkt 1 , 2 , 4 i 5 u.z.z.z.
W przypadku rozpoznania zakażenia, które może przenosić się drogą kontaktów seksualnych, lekarz lub felczer ma obowiązek poinformować zakażonego o konieczności zgłoszenia się do lekarza partnera lub partnerów seksualnych zakażonego. Informację o powiadomieniu zakażonego o ww. obowiązku należy wpisać do dokumentacji medycznej i potwierdzić podpisem zakażonego.
Zgodnie z treścią art. 29 ust. 1 u.z.z.z. diagnosta laboratoryjny lub inna osoba uprawniona do samodzielnego wykonywania czynności diagnostyki laboratoryjnej, w przypadku wykonania badania w kierunku biologicznego czynnika chorobotwórczego zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 29 ust. 7 pkt 1 u.z.z.z., są obowiązani w przypadkach określonych w tych przepisach do zgłoszenia wyniku tego badania właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu. Zgłoszenia dokonuje się niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 24 godzin od momentu uzyskania wyniku.
Trzecie z wymienionych na wstępie rozporządzeń nowelizuje rozporządzenie Ministra Zdrowia z 25.03.2022 r. w sprawie chorób zakaźnych powodujących powstanie obowiązku hospitalizacji – dalej r.ch.z., którego celem jest objęcie obowiązkiem:
1) hospitalizacji osób zakażonych lub chorych oraz podejrzanych o zakażenie lub zachorowanie na ospę małpią oraz
2) kwarantanny lub nadzoru epidemiologicznego w przypadku narażenia na ospę małpią lub pozostawania w styczności z wirusem ospy małpiej.
W przypadku samowolnego opuszczenia szpitala przez osobę podlegającą obowiązkowi hospitalizacji ordynator oddziału, lekarz kierujący oddziałem albo osoba upoważniona odpowiednio przez tego ordynatora albo lekarza informuje o tym niezwłocznie państwowego powiatowego inspektora sanitarnego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania chorego (§ 4 ust. 1 r.ch.z.).
Obowiązek kwarantanny lub nadzoru epidemiologicznego powstaje w przypadku narażenia na ospę małpią lub pozostawania w styczności ze źródłem biologicznych czynników chorobotwórczych ją wywołujących. Okres obowiązkowej kwarantanny w przypadku ospy małpiej wynosi 21 dni, licząc od dnia następującego po ostatnim dniu odpowiednio narażenia albo styczności (§ 5 ust. 1 i 2 r.ch.z.).
Zgodnie z treścią art. 11 ust. 1 u.z.z.z. kierownicy podmiotów leczniczych oraz inne osoby udzielające świadczeń zdrowotnych są obowiązani do podejmowania działań zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych.
Nowe przepisy, w tym poszerzenie katalogu chorób zakaźnych i objęcie ospy małpiej oraz zakażeń wirusem ospy małpiej przepisami o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, nakładają na podmioty lecznicze oraz personel medyczny wiele obowiązków związanych z leczeniem i przeciwdziałaniem rozprzestrzenianiu się tej choroby zakaźnej, które zostały omówione powyżej.
