Badania lekarskie i szkolenia BHP stażystów i praktykantów

10 lipca 2022
Oceń stronę/wpis

Szymański Kamil

Organizator stażu jak i przyjmujący na praktykę są zobowiązani z mocy przepisów zapewnić bezrobotnemu bezpieczne i higieniczne warunki odbywania stażu oraz praktykantowi odbywającemu praktykę absolwencką warunki odbywania praktyki na zasadach przewidzianych dla pracowników. Pracodawca jest obowiązany zapewnić badania profilaktyczne oraz przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie.

1.Badania lekarskie i szkolenia BHP

Pracodawca ma obowiązek kierować pracowników na badania lekarskie. Zgodnie z art. 229 § 1 ustawy z 26.06.1974 r. – Kodeks pracy – dalej k.p., wstępnym badaniom lekarskim podlegają:

1)osoby przyjmowane do pracy,

2)pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. Badaniom wstępnym nie podlegają jednak osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.

Przepisy prawa pracy obligują pracodawcę także do kierowania pracowników na szkolenia BHP. Otóż na podstawie art. 2373 § 2 k.p. pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę.

2.Bezrobotni odbywający staż a badania lekarskie i szkolenia BHP

Na podstawie art. 53 ust. 1 ustawy z 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy – dalej u.p.z., bezrobotnych, starosta może skierować do odbycia stażu przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy do pracodawcy, rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub pełnoletniej osoby fizycznej, zamieszkującej i prowadzącej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej, w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym obejmującym obszar użytków rolnych o powierzchni przekraczającej 2 ha przeliczeniowe lub prowadzącej dział specjalny produkcji rolnej, o którym mowa w ustawie z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Konkretyzacja zasad i reguł związanych z odbywanie stażu ustalona została w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 20.08.2009 r. w sprawie szczegółowych warunków odbywania stażu przez bezrobotnych – dalej r.o.s.b. Na podstawie § 4 r.o.s.b., Starosta przed skierowaniem bezrobotnego do odbycia stażu może skierować go na badania lekarskie, o których mowa w art. 2 ust. 3 u.p.z. Zgodnie z tym ostatnim przepisem koszty badań lekarskich lub psychologicznych mających na celu:

1)stwierdzenie zdolności bezrobotnego do wykonywania pracy, uczestnictwa w szkoleniu lub przygotowaniu zawodowym dorosłych, odbywania stażu, wykonywania prac społecznie użytecznych,

2)określenie szczególnych predyspozycji psychofizycznych wymaganych do wykonywania zawodu

– przeprowadzanych na wniosek powiatowego urzędu pracy, są finansowane z Funduszu Pracy.

Natomiast zgodnie z § 6 ust. 1 r.o.s.b., organizator stażu:

1)zapoznaje bezrobotnego z programem stażu;

2)zapoznaje bezrobotnego z jego obowiązkami oraz uprawnieniami;

3)zapewnia bezrobotnemu bezpieczne i higieniczne warunki odbywania stażu na zasadach przewidzianych dla pracowników;

4)zapewnia bezrobotnemu profilaktyczną ochronę zdrowia w zakresie przewidzianym dla pracowników;

5)szkoli bezrobotnego na zasadach przewidzianych dla pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych oraz zapoznaje go z obowiązującym regulaminem pracy;

6)przydziela bezrobotnemu, na zasadach przewidzianych dla pracowników, odzież i obuwie robocze, środki ochrony indywidualnej oraz niezbędne środki higieny osobistej;

7)zapewnia bezrobotnemu, na zasadach przewidzianych dla pracowników, bezpłatne posiłki i napoje profilaktyczne;

8)niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni, informuje starostę o przypadkach przerwania odbywania stażu, o każdym dniu nieusprawiedliwionej nieobecności bezrobotnego oraz o innych zdarzeniach istotnych dla realizacji programu;

9)niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni, po zakończeniu realizacji programu stażu wydaje bezrobotnemu opinię, o której mowa w art. 53 ust. 5 u.p.z.;

10)dostarcza staroście w terminie 5 dni po zakończeniu każdego miesiąca stażu listę obecności podpisywaną przez bezrobotnego.

Warto zwrócić w tym miejscu uwagę, iż prawodawca wyraźnie rozdziela i traktuje niezależnie obowiązki leżące po stronie organizatora stażu z jednej strony nakładając na organizatora obowiązek zapewnia bezrobotnemu bezpiecznych i higienicznych warunków odbywania stażu, a z drugiej obowiązek szkolenia bezrobotnego w zakresie BHP.

Konkludując zatem skierowanie na badania lekarskie leży w gestii Starosty. Natomiast przeszkolenia stażysty należy do obowiązków organizatora.

3.Praktyki absolwenckie a badania lekarskie i szkolenia BHP

Zasady odbywania praktyki absolwenckiej określa ustawa z 17.07.2009 r. o praktykach absolwenckich – dalej u.p.a., zgodnie z art. 4 do praktyki nie mają zastosowania przepisy prawa pracy, z wyjątkiem art. 183a-183e, art. 129 § 1, art. 131 § 1, art. 132 § 1, art. 133 § 1, art. 134 i art. 1517 k.p. Natomiast na podstawie art. 6 u.p.a. podmiot przyjmujący na praktykę zapewnia praktykantowi, na dotyczących pracowników zasadach określonych w odrębnych przepisach, bezpieczne i higieniczne warunki odbywania praktyki, w tym – w zależności od rodzaju świadczeń i zagrożeń związanych z odbywaniem praktyki – odpowiednie środki ochrony indywidualnej.

Intencją ustawodawcy przy tworzeniu projektu ustawy o praktykach absolwenckich było jak się wydaje skonstruowanie nowej formuły, znaczenie bardziej elastycznej od umowy o pracę i nie nakładającej na podmiot zatrudniający tylu obowiązków co zatrudnienie pracownicze. W uzasadnieniu do projektu u.p.a. stwierdzono, że „Obecnie przy przyjęciu, iż praktyka jest możliwa na zasadzie zawarcia umowy o pracę np. na okres próbny lub umowy czasowej, dla pracodawcy powstaje szereg niezbędnych obowiązków i formalności. Pracodawca musi opłacić badania lekarskie, musi spełnić szereg obowiązków ewidencyjnych związanych z ubezpieczeniem społecznym i zdrowotnym oraz ponieść koszty z tym związane. Powyższe obowiązki w połączeniu z koniecznością stosowania wszystkich regulacji wynikających z prawa pracy powodują, iż w ostatecznym rozrachunku przedsiębiorcy nie decydują się na taką formę zatrudnienia. Z powyższych racji proponuje się unormować – drogą oddzielnej ustawy – instytucję praktyki absolwenckiej, jako alternatywy dla instytucji stażu przewidzianego w ustawie o promocji zatrudnienia. Zawieranie, a także kształtowanie umowy praktyki absolwenckiej, pozostawiono w dużej mierze stronom umowy. Umowa o praktykę absolwencką nie ma charakteru umowy o pracę, została bowiem skonstruowana jako szczególny typ umowy zawieranej pomiędzy absolwentem, a podmiotem przyjmującym na praktykę (art. 3 i 5 projektu). Poprzez wyraźne określenie, iż do praktyki absolwenckiej nie będą miały zastosowania przepisy prawa pracy (z niezbędnymi wyjątkami), strony uzyskają elastyczną i odformalizowaną możliwość ułożenia wzajemnych stosunków.” (źródło: http://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/druki.xsp).

Również w stanowisku Rady Ministrów wobec poselskiego projektu ustawy – o praktykach absolwenckich (druk nr 1701) wskazano, że „w przypadku umowy o praktykę absolwencką pracodawca unikałby wydatków i formalności charakterystycznych dla umowy o pracę (np. na okres próbny) takich jak skierowanie na wstępne badanie lekarskie, ubezpieczenie społeczne i zdrowotne (źródło: http://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/druki.xsp).

Jak można domniemywać, intencją ustawodawcy nie było sztywne stosowanie wobec praktykantów zasad przewidzianych dla pracowników. To, że przyjmujący na praktykę ma zapewnić praktykantowi, na dotyczących pracowników zasadach określonych w odrębnych przepisach, bezpieczne i higieniczne warunki odbywania praktyki nie oznacza wprost, że jest on zobowiązany skierować taką osobę na badania lekarskie, bynajmniej w pewnych wypadkach może to się okazać wskazane. Przyjmujący na praktykę nie ma też wprost obowiązku kierować jej na szkolenie BHP. Jednakże swoista ostrożność i zdrowy rozsądek podpowiada, że taką osobę warto przeszkolić z zasad i przepisów BHP, aby nie zagrażała nie tylko sobie ale także innym osobom w miejscu pracy. Mogą być zaś takie sytuacje, iż przeszkolenie będzie oczywiście wskazane.

4.Zatrudnienie po stażu lub praktyce a szkolenia BHP i badania lekarskie

Zgodnie z art. 229 § 1 zd 2 k.p. badaniom wstępnym nie podlegają osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą. Podobne brzmienie, ustawodawca nadał przepisowi art. 2373 § 2 zd. 2 k.p. stosownie do którego szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę. W obu normach prawnych pojawia się pojęcie “kolejnej umowy o pracę” a w art. 229 § 1 zd 2 k.p. wprost też jest mowa o “poprzedniej umowie”. Skoro mowa jest o kolejnej umowie o pracę, to musi być też poprzednia umowa o pracę. Językowa wykładnia obu przepisów prowadzi zatem do wniosku, że tylko w wypadku ponownego zatrudnienia pracowniczego można mówić o braku konieczności odbycia szkolenia BHP lub poddaniu się badaniu profilaktycznemu. Są, co prawda prezentowane poglądy liberalne dopuszczające odpowiednie stosowanie ww. wyjątków do zatrudnienia stażystów lub praktykantów bezpośrednio po zakończeniu stażu lub praktyki i patrząc zdroworozsądkowo trudno też odmówić im zupełnie racji, jednakże należy pamiętać, że to pracodawca zawsze ponosi ryzyko związane z podjęciem decyzji o rezygnacji z badań czy szkoleń i ewentualnymi problemami jakie mogą z tego wyniknąć.

5.Podsumowanie

Stosownie do treści art. 304 § 1 k.p. pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o których mowa w art. 207 § 2, osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą.

Jednocześnie pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki zajęć odbywanych na terenie zakładu pracy przez studentów i uczniów nie będących jego pracownikami (art. 304 § 2 k.p.). Oba ww. przepisy nie wymieniają ani stażystów ani praktykantów zatrudnianych w oparciu o umowę o praktykach absolwenckich.

W piśmie Głównego Inspektoratu Pracy, Departament Prawny, GNP/426/4560-364/07/PE, publ. Rzeczposp. DF 2007/7/174 zaprezentowano następujący pogląd, „Mając na uwadze obecną treść art. 3041 k.p., należy stwierdzić, że osoby prowadzące w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę (lub przedsiębiorcę niebędącego pracodawcą) na własny rachunek działalność gospodarczą mają obowiązek przestrzegania przepisów i zasad bhp na równi z pracownikami – w zakresie ustalonym przez pracodawcę (lub przedsiębiorcę niebądącego pracodawcą). Nie ma natomiast podstaw do traktowania osób prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcą lub inny podmiot organizujący pracę tak jak pracowników. W tym nie ma obowiązku kierowania ich na wstępne badania lekarskie i organizowania wstępnych szkoleń bhp.” Można zatem zaryzykować tezę, iż wszystko zależy od okoliczności danego wypadku, ryzyka oraz rodzaju wykonywanej pracy na innej podstawie niż stosunek pracy.

Wskazówkę tą, można też odnieść do praktykantów i stażystów (przy czym w tym ostatnim wypadku przepisy wyraźnie nakładają na organizatora stażu obowiązek szkolenia bhp bezrobotnego ). Zarówno bowiem organizator stażu jak i przyjmujący na praktykę są zobowiązani z mocy przepisów zapewnić bezrobotnemu bezpieczne i higieniczne warunki odbywania stażu oraz praktykantowi odbywającemu praktykę absolwencką warunki odbywania praktyki na zasadach przewidzianych dla pracowników.

Loading

Please follow and like us: